تحقیق عملی (Action Research) به گونه‌ای از تحقیق اطلاق می‌شود که هدف آن به بهره‌برداری رساندن نتایج تحقیق در پروژه‌های جمعی و مشارکتی می‌باشد. از آنجایی که پروژه‌های تحقیق عملی ممکن است بازتابی از تفاوت‌های ارزش‌شناسی باشد و روش‌های مختلفی را مورد استفاده قرار دهد، بنابراین در مقایسه با روش شناسی، به عنوان بهترین روش برای جهت گیری فرآیند تحقیق محسوب می‌شود.
ریشه‌های تحقیق عملی در پویش‌های فلسفی ارتباط بین کسب دانش و تجربه و نیز ارتباط متقابل دانش و عمل نهفته است (رجوع شود به کمیس و مک تاگارت، 1988؛ کمیس و همکاران، 2014). این تأثیرات فلسفی دو رویکرد اصلی ولی متمایز از ارزش‌شناسی را موجب شدند که به ترتیب عبارتند از عملکرد بازتابی و روش انتقادی. رویکرد اول می‌تواند شامل تحقیقاتی شود جهت بهبود عملکرد حرفه‌ای درسطح بومی، یا حتی سطح محیط آموزشی یا سطح عمومی جامعه به اندازه ظرفیت افراد و موقعیت‌هایی که در آن مشغول فعالیت هستند. از نظر رویکرد دوم، تحقیق عملی بخشی از یک برنامه گسترده‌تر در راستای تغییر عملکرد، تغییر روش‌ها و تغییر جامعه می‌باشد.
روانشناس اجتماعی، کورت لویین، عموماً به عنوان بنیانگذار تحقیقات عملی شناخته می شود. لویین طی یک سری بررسی‌های صورت گرفته درمورد تغییر در حوزه‌های شغلی آمریکا در دهه 1940، سعی داشت تا طی فرایند تحقیق از طریق مشارکت فعال آن‌ها در تصمیم‌گیری، تغییری در نگرش و موقعیت اجتماعی شرکت‌کنندگان ایجاد کند (لوین، 1947). وی معتقد بود که ذینفعان این تغییرات می‌بایست تا آخر فرآیند تحقیق همراه باشند تا بتوان به نتیجه رسید و چنین مشارکتی نقش مهمی در نتایج موفقیت‌آمیز تحقیق داشت.
فرآیند تحقیق عملی، فرآیندی دایره‌وار یا مجموعه‌ای از چرخه‌هایی محسوب می‌شود که در هر مرحله آن بازتابی نهفته است. هر دور از چرخه شامل مراحل تجزیه و تحلیل، شناسایی، ادراک جدیدی از مسئله، برنامه‌ریزی اجرایی، اجرای طرح و ارزیابیِ اثربخشی آن است. ادامه توالی این روند مربوط می‌شود به تجدید نظر در طرح و پیاده سازی آن تا زمانی که نتیجه رضایت بخش حاصل شود. حتی اگر بسیاری از گزارش‌های منتشر شده در توضیح چرخههای متفاوت مربوط به فرآیندها و روش‌های دنبال شده، ناتوان باشند ولی برای تکمیل فرآیندهای بازتابی باید بیش از یک چرخه انجام شود.
تحقیق عملی به طور معمول با حضور جامعه آماری انجام می‌شود (ریزن و بردبری، 2008) تا اینکه تحقیقی روی جامعه آماری باشد که موجب محو شدن نقش سنتی محققان و جامعه آماریِ تحقیق می‌شود. با این حال، متخصصان نتیجه‌گرا لزومی در کار گروهی نمی‌بینند و استدلال آنان این است که پژوهش‌های عملی امکان کاربرد شخصی را نیز دارند.
در مطالعات ترجمه شفاهی، اساساً از پژوهش عملی در زمینه آموزش و تربیت مترجم شفاهی استفاده شده است. پروژه ها شامل ارزیابی برنامه درسی در مقیاس بزرگ و پروژه های متمرکزتر در زمینه طراحی و اجرای نوآوری درسی (برای مثال: ناپیر 2005a؛ اسلاتیر 2006) برای ارزیابی عملی در کلاس ترجمه شفاهی می‌شود (بوئری و دو مانول جرز، 2011؛ گورم هانسن و اشلسینگر، 2007؛ کروز، 2010؛ ناپیر و همکاران، 2013؛ پیرز و ناپیر، 2010). همه پروژه‌ها، مطالعات موردی مشاهده‌ای هستند که برای جمع‌آوری داده‌های آن‌ها از یک یا چند روش زیر استفاده شده است: بررسی نظرسنجی‌ها و مصاحبه‌های قبل و بعد از اجرا، مجلات آموزشی، گروه‌های هدف و جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل تکالیف و ارزشیابی‌ها.
اِعمال یک نوآوری در یک برنامه آموزشی نیازمند بررسی دقیق نقاط قوت و ضعف آن نوآوری می‌باشد. جهت‌گیری یک تحقیق عملی بستری است برای تطبیق شرایط اجرا جهت اطمینان از تأمین نیازهای جامعه آماری. پروژه گورم هانسن و اشلسینگر (2007) نمونه بارز این نوع تحقیق عملی است که به ضرورت اقتصادی و اجتماعی موجب تقلیل ساعات آموزش حضوری و کاهش اضطراب فراگیران دوره آموزشی ترجمه پیاپی شد. رویکرد آموزشی به سمت آموزش خودراهبر تغییر یافت و فناوری جدیدی مطرح شد تا از آن طریق دانشجویان بتوانند بطور مستقل در لابراتوار کار کنند. ناپیر، سانگ و یه (2013) با هدفی مشابه و در جهت بهبود و ارتقاع سطح عملکرد دانشجویان در ترجمه شفاهی پیاپی، به بررسی وجوه استفاده از آی‌پاد و نرم‌افزارهای تخصصی در کلاس ترجمه شفاهی پرداختند. گرایش پژوهش عملی امکان نظارت مستمر و ارزیابی مجدد روش‌ها و فن‌آوری مورد استفاده را فراهم می‌کند.
پروژه‌های تحقیق عملی مبتنی بر نظریه انتقادی در مطالعات ترجمه شفاهی که هدف اعمال تغییر در اندیشه‌ها، فرهنگ‌ها یا سیستم‌ها است به ندرت دیده می‌شود. از موراد استثنا و قابل توجه می‌توان به پروژه ماریوس در دانشگاه گرانادا (بوئری دو مانوئل جرز، 2011) اشاره کرد که در آن تلاش شد تا با استفاده از موقعیتی انتقادی اجتماعی در مجموعه پویایی از چرخه تغییر و عملکرد وبر، سینگی و گوئکس (2005) در لوزان، برای آموزش مترجم شفاهی به طور اساسی تغییری در مشخصه اجتماعی مترجمان شفاهی کنفرانس‌ها ایجاد کند. با هدف افزایش بکارگیری مترجمان شفاهی در سیستم بهداشتی، محققان، گروه‌های هدف و ذینفعان اصلی (بیماران، خدمات بهداشت درمانی و مترجان شفاهی) را قبل و بعد از مراحل اجرایی به منظور افزایش مهارت مترجمان شفاهی حوزه درمان مورد بررسی قرار دادند. دیدگاه‌های مختلف در مورد جنسیت به عنوان مسئله اساسی در ارتباط با نقش مترجمان شفاهی حوزه درمان مطرح شد.
پروژه‌های بازتاب شخصی، کمتر گزارش می‌شوند. چنین پرو‌ژه‌هایی، مطالعات موردی در مقیاس کوچک با موضوع شخصی است که بر جنبه‌های عملی مانند پیشرفت حرفه‌ای تمرکز دارد. مورد استثنایی که هیل و ناپیر (2013، فصل 4) بیان کردند و مسئله اساسی و قابل توجهی است مربوط می‌شود به دنیای ناشنوا که این گزارش به یک سری مطالعات موردی راجع به مترجم شفاهی اختصاص داشت.
واضح است که پتانسیل بیشتری برای انجام تحقیقات عملی در زمینه مطالعات ترجمه شفاهی در حوزه آموزشی، و حتی فراتر از آن وجود دارد به طوری که از بازتاب‌پذیری ذاتی عملکرد ترجمه شفاهی می‌توان بهره‌مند شد و نیز در دستگاه‌های اجتماعی‌ای که مترجمان شفاهی در آن‌ها فعالیت دارند، استفاده کرد.
